Chùa thường gọi là chùa Xuân Lai, tọa lạc ở thôn Hạ Xuân Lai, xã Xuân Thu, huyện Sóc Sơn, TP. Hà Nội. Ngày xưa, thôn Xuân Lai có tên gọi là thôn Bi, còn có tên là kẻ Sải. Chùa thuộc hệ phái Bắc tông.
Chùa Xuân Lại – Hà NộiXem thêm Chùa Ngọc Trục – Hà Nội
Thượng tọa Thích Bảo Nghiêm trong sách Hà Nội Danh lam cổ tự (NXB. Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2003) cho biết tên chùa Sải, tục truyền khi Thánh Gióng đánh tan giặc Ân, trên đường về núi Sóc, ngài qua làng Phù Lỗ đến Xuân Lai thấy một tấm đá lớn bèn ngồi nghỉ, dân địa phương mang chiếu trải đón rước, từ đó có tên là làng Sải (trải chiếu). Tên Sải có từ đó, do người dân thường lấy tên địa phương để gọi tên chùa.
Du khách càng đi sâu vào càng thấy những vẻ đẹp và giá trị tiềm ẩn của ngôi chùa. Toà chùa chính với các nét kiến trúc ở các đầu kê, các cốn, các kẻ cong được chạm nổi, chạm bong những vân lá hoa rồng, những hoa quả rất nhẹ nhàng. Những viên gạch có kích thước 27cmx27cm được chạm nổi hình rồng yên ngựa và những mây. Chính giữa viên gạch có một vòng tròn lớn, bốn góc chạm nổi vân lá cách điệu, mang nghệ thuật ở thế kỷ XVI-XVII đã góp phần làm tăng giá trị cổ kính của ngôi chùa.
Trong chùa chính và hai dãy hành lang, nhà thờ Mẫu, thờ Tổ đặt hơn 40 pho tượng tròn. Sự có mặt đầy đủ các lớp tượng cổ chứng minh sự tồn tại lâu dài của chùa.
Trong chùa, hệ thống hoành phi câu đối thật phong phú, đa dạng về nội dung cũng như về hình thức tạo dáng và những nét chạm khắc.
Xem thêm: Các khách sạn giá rẻ tại Hà Nội
